Όταν οι κερασιές ανθίζουν ξανά...

Μάης 1968, στην Γαλλία και τον κόσμο

Ο Γαλλικός Μάης, η εξέγερση των φοιτητών-σπουδαστών και εργατών του Παρισιού και των άλλων πόλεων θεωρήθηκε και ακόμα θεωρείται από πολλούς αναλυτές της περιόδου σαν "κεραυνός εν αιθρία".
Ενα απρόσμενο γεγονός που συντάραξε την Ε’ Γαλλική Δημοκρατία από την "μακαριότητά "της και την "πλήξη" της.
Αλήθεια πόση "πλήξη" μπορεί να ένοιωθαν οι εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι εργάτες που πλήρωναν τις επιλογές της αστικής τάξης, πόση "μακαριότητα" μπορούσαν να νοιώθουν οι χιλιάδες άνεργοι νέοι και οι ξεριζωμένοι αγρότες της γαλλικής επαρχίας που πλήρωναν και αυτοί τον μονοπωλιακό εκσυγχρονισμό και τη συγκεντροποίηση των μέσων παραγωγής που τόσο ανάγκη είχε το μεγάλο κεφάλαιο για να προχωρήσει η ισχυροποίηση της ιμπεριαλιστικής Γαλλίας, το γόητρό της οποίας είχε συντριβεί στο Ντιέν Μπιέν Φού (Βιετνάμ) και στην Αλγερία.
Τίποτα άραγε δεν προμηνούσε την εξέγερση;
Το σίγουρο είναι ότι σημαντική επιρροή στη συνείδηση πλατιών μαζών νεολαίας και εργαζόμενων εκείνη την περίοδο, τόσο στη Γαλλία αλλά και σε όλο τον κόσμο, έπαιξε η εποποιία του απελευθερωτικού κινήματος των λαών στις ζώνες των θυελλών (Ασία, Λ. Αμερική, Αφρική) ενάντια στα δεσμά του ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατίας για κοινωνική και εθνική απελευθέρωση.
Είναι επίσης σίγουρο ότι βαθιά επίδραση, τόσο στο ιδεολογικό όσο και στο πολιτικό επίπεδο, άσκησε η αντιπαράθεση των Κινέζων κομμουνιστών με επικεφαλής τον Μάο τσε Τούνγκ ενάντια στη ρεβιζιονιστική στροφή του ΚΚΣΕ και στις δυνάμεις της καπιταλιστικής παλινόρθωσης. Μάλιστα την περίοδο εκείνη η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση έστελνε το μήνυμα της μαζικής αντίστασης των εργαζόμενων και της νεολαίας της Κίνας απέναντι "σε αυτούς που είχαν πάρει τον καπιταλιστικό δρόμο".
Τέλος ο βρώμικος πόλεμος των Αμερικάνων ιμπεριαλιστών ενάντια στο λαό του Βιετνάμ αποτελεί τον πυροδότη μαζικών λαϊκών κινητοποιήσεων από τα πανεπιστήμια και τους δρόμους της ιμπεριαλιστικής μητρόπολης έως την κάθε γωνιά του πλανήτη.
Το τοπίο στα μέσα και το τέλος της δεκαετίας του ’60 είναι αυτό μιας γενικευμένης αναταραχής και αμφισβήτησης από τους λαούς του ιμπεριαλιστικού-καπιταλιστικού συστήματος. Σε αυτές τις συνθήκες ξεσπάει η εξέγερση του Μάη. Αντιφατικό, θα μπορούσε να παρατηρήσει κάποιος, την περίοδο που ισχυροποιείται το ρεφορμιστικό μπλοκ και η Σοβιετική Ενωση μετατρέπεται στο αντίθετό της, οι λαοί όχι μόνο να μην το θεωρούν απαγορευτικό αλλά να ξεδιπλώνουν τους αγώνες τους και να κερδίζουν σημαντικές νίκες βάζοντας έτσι σε δοκιμασία το σύστημα. Καθόλου αντιφατικό, θα λέγαμε, αν πάρουμε υπόψη μας ότι σημαντικές δυνάμεις του κομμουνιστικού κινήματος και της αριστεράς, εκείνη την περίοδο, αντιστέκονταν σε όλο τον κόσμο στο "νέο πνεύμα" του ρεβιζιονισμού που εφάρμοζε την ταξική συνεργασία με την αστική τάξη στο εσωτερικό των καπιταλιστικών χωρών και είχε μετατρέψει την "ειρηνική συνύπαρξη" των Λένιν, Στάλιν από εξωτερική πολιτική στις διεθνείς σχέσεις μιας σοσιαλιστικής χώρας σε γέφυρα για το πέρασμα της σοσιαλ-ιμπεριαλιστικής πολιτικής της παλινόρθωσης .
Είναι αλήθεια ότι τα κινήματα και οι λαοί δεν έχουν συνηθίσει να παίρνουν άδεια για τις εξεγέρσεις τους από τους οπαδούς του "αντικειμενικά κανονικού", από όλους αυτούς που φρίττουν από την αποκοτιά μιας εξέγερσης χωρίς "σχέδιο" και έξω από τις "αντικειμενικές συνθήκες", φρίττουν ουσιαστικά με την απόφαση των μαζών να αντισταθούν απέναντι στο σύστημα έστω και αν οι συσχετισμοί είναι δυσμενείς, έστω και αν φαίνεται ότι η μάχη είναι εκ των προτέρων χαμένη.
Η εξέγερση του Μάη ξεκινάει από τα πανεπιστήμια του Παρισιού και γρήγορα εξαπλώνεται σε όλη τη χώρα με μαχητικές πορείες, σκληρές συγκρούσεις με τα γαλλικά CRS (ΜΑΤ) καταλήψεις εργοστασίων και απεργίες στους εργασιακούς χώρους. Τα συνθήματα και οι στόχοι είναι ένα μίγμα που είχε "από όλα". Από το "η φαντασία στην εξουσία" μέχρι το "χλωροφόρμιο στους ρεφορμιστές" δείχνουν τη γενική αμφισβήτηση τόσο του καπιταλιστικού συστήματος όσο και την αντιπαράθεση με την κυριαρχία του ρεφορμισμού, κυρίως στα εργατικά συνδικάτα.

Συνθήματα όπως "οι εργάτες να πάρουν την σημαία της επανάστασης από τα αδύναμα χέρια των φοιτητών" σε πανό πάνω στα κάγκελα των εργοστασίων της Ρενώ δείχνουν τόσο την αγωνία αλλά και την αντίληψη που υπήρχε ότι χωρίς την άμεση συμμετοχή της εργατικής τάξης αλλά και των άλλων στρωμάτων των εργαζομένων καμία κοινωνική ανατροπή δεν είναι εφικτή.

Βέβαια εδώ έχουμε το "παράδοξο" οι διανοούμενοι να καλούν την εργατική τάξη να "σταθεί στο ύψος" των περιστάσεων και αυτό τις περισσότερες φορές δεν γινόταν με τον καλύτερο τρόπο. Θα λέγαμε ότι με τον τρόπο που γινόταν ευνοούσε τους ρεβιζιονιστές του Γαλλικού ΚΚ να κρατούν μακριά και μερικές φορές εχθρικά τις μεγάλες μάζες των εργαζόμενων από την εξέγερση.
Το σίγουρο είναι ότι οι ρεβιζιονιστές έκαναν τα αδύνατα δυνατά για να απομονώσουν το εργατικό κίνημα από το εξεγερτικό πνεύμα του Μάη, γιατί αντιλαμβάνονταν ότι αυτή η συνάντηση θα σήμαινε σοβαρή πολιτική και ιδεολογική ήττα γι’ αυτούς και τις επιδιώξεις τους. Ήταν πραγματικά σημαντικές οι υπηρεσίες που πρόσφεραν οι ρεβιζιονιστές σε μία πολύ δύσκολη περίοδο για το σύστημα και όχι μόνο στη Γαλλία. Ακόμα και τα πρώτα οργανωμένα "κορδόνια" περιφρούρησης με καδρόνια που συχνά-πυκνά τα έχουμε δει και νοιώσει και στην Ελλάδα είναι "ανακάλυψη" εκείνης της περιόδου.
Από την άλλη πλευρά η έλλειψη ενός ενιαίου πολιτικά και ιδεολογικά "κέντρου" με κομμουνιστικά χαρακτηριστικά που θα επηρέαζε την εξέγερση, θα έβαζε μαζικούς ενοποιητικούς στόχους και θα οργάνωνε τις κινητοποιήσεις έπαιξε καθοριστικό ρόλο τόσο στο χαρακτήρα όσο και στη διάρκεια και την αποτελεσματικότητα της εξέγερσης.
Οι δυνάμεις που πολιτικά και ιδεολογικά κυριάρχησαν στο κίνημα του Μάη δεν μπορούσαν να δώσουν μία τέτοια προοπτική και ήταν μακριά από την αντίληψη της ανασυγκρότησης και αναγέννησης του κομμουνιστικού κινήματος και θεωρούσαν τις εξελίξεις τόσο στην ΕΣΣΔ όσο και στο ΓΚΚ σαν μία ενιαία εξέλιξη, άλλοι του μαρξισμού, άλλοι του λενινισμού και άλλοι του σταλινισμού.
Την ίδια περίοδο οι μαρξιστικές-λενινιστικές ομάδες και οργανώσεις ήταν ανήμπορες να σηκώσουν αυτό το βάρος κυρίως γιατί δεν αντιλαμβάνονταν το ρόλο τους σαν δύναμη που στα πλαίσια του κινήματος οφείλει να παίξει έναν πρωτοπόρο ρόλο, αλλά σαν μεταφραστικά και εκδοτικά τμήματα των κινέζικων εκδόσεων.
Υποτίμησαν την εξέγερση γιατί υπήρχε έλλειψη ουσιαστικής σύνδεσης τόσο με τη νεολαία όσο και με τους εργαζόμενους κάτι για το οποίο άλλωστε δεν προσπαθούσαν και ιδιαίτερα.
Έτσι μεγάλα τμήματα νεολαίας και εργαζόμενων επηρεασμένοι από τις εξελίξεις στρέφονται προς απόψεις και θεωρίες που δίνουν μεγαλύτερες "εγγυήσεις" ότι οι διαθέσεις τους μπορούν να προωθηθούν και να μην βαλτώσουν στο ρεφορμιστικό τέλμα.
Φυσικά αυτές οι "εγγυήσεις" όχι μόνο δεν ίσχυσαν αλλά πολύ σύντομα μετατράπηκαν στο αντίθετό τους.
Η απογοήτευση που προκάλεσε η μη σύνδεση της εξέγερσης με το εργατικό στοιχείο και το γεγονός ότι το σύνθημα "τα θέλουμε όλα και τα θέλουμε τώρα" έμεινε μετέωρο κάτω τόσο από την βίαιη καταστολή της αστικής τάξης όσο και τη δράση του ρεφορμισμού οδήγησε τμήματα της "ηγεσίας" του Μάη στην αγκαλιά του νεορεφορμισμού με την μορφή των "ριζοσπαστικών" προτάσεων στα πλαίσια του συστήματος.
Σαν τέτοια μπορούμε να δούμε την περίφημη αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων και την συνδιοίκηση στα όργανα διοίκησης σαν "εξειδίκευση" της γραμμής της λεγόμενης αυτοδιεύθυνσης.
Βέβαια είναι αναγκαίο να ξεκαθαρισθεί ότι η κατάληξη του Κον Μπετίτ σε αυτό που είναι σήμερα, ένας "πράσινος" με κατάμαυρη ιδεολογία και πρακτική, δεν εκφράζει τις αγωνίες, τις ελπίδες, τα όνειρα και τις διαθέσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που στους δρόμους του Παρισιού και της Γαλλίας ολόκληρης συγκρούστηκαν με την αστική τάξη και αντιπαρατέθηκαν με τον ρεφορμισμό για μια άλλη κοινωνία χωρίς καταπίεση και εκμετάλλευση. Όπως και η κατάληξη του Λαλιώτη και της Δαμανάκη δεν χαρακτηρίζουν το εξεγερτικό πνεύμα του Νοέμβρη του ’73.
Ο γαλλικός Μάης του ’68 ήταν ένας κρίκος στην αλυσίδα των αντιστάσεων και των εξεγέρσεων πλατιών μαζών ενάντια στην κυριαρχία της αστικής τάξης και του ιμπεριαλισμού, που παρά τις σημαντικές νίκες που πέτυχε (Ινδοκίνα) έμεινε ανολοκλήρωτη. Το γεγονός αυτό επηρέασε αρνητικά και αποτέλεσε το υλικό για την παραγωγή "νέων" θεωριών απαξίωσης του κομμουνιστικού κινήματος, περί ενσωμάτωσης της εργατικής τάξης και προσπάθειες ανακάλυψης του νέου υποκειμένου. Άλλοι αυτό το υποκείμενο το αναζήτησαν στους "προλετάριους του πνεύματος", άλλοι στο περιθώριο και την άγρια νεολαία και άλλοι στα "νέα κινήματα".
Ενώ κάποιοι άλλοι αποφάσισαν να αποτελέσουν τους πυροδότες της "κοιμισμένης" συνείδησης της εργατικής τάξης με παραδειγματικές ενέργειες, οι οποίες, μόνο αυτό το αποτέλεσμα δεν είχαν .
Είναι γεγονός ότι πολλές ελπίδες είχαν στηριχθεί στους μαζικούς αγώνες εκείνης της περιόδου και η διάψευσή τους ή καλύτερα η μη ολοκλήρωσή τους και κυρίως το ότι δεν αντιστράφηκαν οι όροι στο κομμουνιστικό κίνημα οδήγησε σε "απογειώσεις" και "προσγειώσεις" κάθε είδους.
Σήμερα τριάντα πέντε χρόνια μετά ο Μάης είναι τόσο κοντά μας, μέσα στα εκατομμύρια των αντιπολεμικών-αντιιμπεριαλιστικών διαδηλώσεων, στους αγώνες των εργαζόμενων ενάντια στον εργατικό μεσαίωνα, στους αγώνες της νεολαίας ενάντια στην ανεργία και τους ταξικούς φραγμούς στη μόρφωση.
Σήμερα όπως και τότε το "κενό" στην ανασυγκρότηση του κομμουνιστικού κινήματος και της Αριστεράς γενικότερα όχι μόνο δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για μαζικές κινητοποιήσεις και διεκδικήσεις αλλά ακριβώς η ύπαρξή τους είναι αυτή που υποδηλώνει ότι όσο πιο γρήγορα καλυφθεί τόσο πιο γρήγορα και αποτελεσματικά οι αγώνες των λαών θα βρουν τη προοπτική τους.

* Το κείμενο αυτό, δημοσιεύτηκε στην «Προλεταριακή Σημαία» φύλλο 478 - 24, Μάη 2003, με τίτλο «Μάης ’68 τριανταπέντε χρόνια πριν… αλλά τόσο κοντά μας!»